Türkiye, tohumların çoğaltılması, pazarlanması, yerinde bakımı ve sürdürülebilir kullanımı için yeni kurallar getirdi. Yeni kurallar, tarla bitkileri, bağ bahçe bitkileri ve diğer bitki çeşitlerinin yerel çeşitlerinin genetik erozyonun önlenmesini amaçlamaktadır. Yeni kurallar, yerel tohum çeşitlerinin tesciline ilişkin usul ve esasların yanı sıra, ticaret, üretim, piyasadaki tohumların piyasaya sürülmesi ve denetimler için kuralları belirlemektedir.
Yerel Çeşitlerin Kayıt Altına Alınması, Üretilmesi ve Pazarlanmasına Dair Yönetmelik (“Yönetmelik”) 19 Ekim 2018 tarihli ve 30570 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmış ve yayım tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik kapsamında yerel çeşit; genetik erozyon tehdidi altında bulunan, belirli bir coğrafi bölgede geleneksel olarak yetişen çeşitler ve yetiştiği bölgenin coğrafi şartlarına adaptasyon sağlamış bitki türlerinin klon ve popülasyon gruplarını tanımlamaktadır.
Tarım ve Orman Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından Türkiye’deki yerel bitki çeşitlerini kayıt altına alacak Yerel Çeşit Kayıt Komitesi (“Komite”) oluşturulması öngörülmüştür. Yerel çeşit tohumluklarının çoğaltımı ve ticareti, yerel çeşit kayıt listesine kaydı ile mümkündür.
Başvuru ve inceleme
- Aşağıdaki kuruluşlar yerel çeşitlerin kayıt altına alınması amacıyla, yerel çeşidin bulunduğu menşe bölgesindeki Tarım ve Orman Bakanlığı il müdürlüğüne, başvurabilir:
- Meslek kuruluşları
- Sivil toplum örgütleri
- Kamu araştırma kuruluşları
- Yerel idareler
- Üniversiteler
- Yerel Çeşit Kayıt Listesi’ne kaydettirme başvurusu şu çeşitler için mümkün değildir:
- Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına Alınması Yönetmeliğine göre yayımlanan kayıt listelerinde yer alan veya başvuru tarihinden geriye doğru üç yıl içerisinde bu listeden çıkarılan çeşitler
- Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Hakların Korunmasına İlişkin Kanun kapsamında koruma altına alınan veya koruma altına alınması amacıyla başvurusu yapılan çeşitler.
- Ön kabule uygun görülmeyenler gerekçeleri ile birlikte başvuru sahibine iade edilir.
- Ön kabule uygun görülen başvurular il müdürlüğünce Komite’ye iletilmek üzere Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü’ne gönderilir.
- Yerel Çeşit Kayıt Listesinde kayıt altına alınan yerel çeşidin:
- Menşe bölgesi
- Başvuru sahibi
- İdamecisi
belirtilir.
Yerel Çeşit Kayıt Listesi’nin ilanından sonra 30 gün içinde, üçüncü kişiler tarafından, yeni yapılan kayıt işlemlerine karşı itirazda bulunulabilir.
Tohumluk üretimi
- Bir menşe bölge için kayıt altına alınmış yerel çeşide ait tohumluklar ancak o bölgede üretilebilir. Olumsuz üretim koşulları ve diğer çevresel sorunlar nedeni ile menşe bölgesinde üretim imkânı olmayan tohumlukların menşe bölgesi dışında üretiminin yapılması ancak Komite tarafından verilecek izinle mümkündür.
- Yerel Çeşit Kayıt Listesi’nde yer alan her bir çeşit için üretilebilecek yıllık toplam tohumluk miktarı ilgili çeşidin ait olduğu türün sertifikalı üretim miktarı dikkate alınarak Bakanlıkça belirlenecek miktardan fazla olamaz.
Etiketleme ve pazarlama
- Yerel Çeşit Kayıt Listesi’nde yer alan çeşitlere ait tohumluklar kapalı ambalajlarda veya fide, fidan ve fidan üretim materyali demetleri halinde ve etiketli halde pazarlanır.
- Paketlenen tohumlukların ambalajlarında, paketlenmeyen tohumlukların etiketlerinde:
- “Bu çeşit yerel çeşittir” ibaresi ve/veya
- Bakanlıkça tasarlanan logo
bulunur.
- Etiketler diğerlerinin yanı sıra:
- Üreticinin adı veya adresi ya da tanıtıcı logosunu
- Tohumun türünü
- Menşe bölgesini
- Çeşidin ismini
- Net veya brüt ağırlık veya tohumluk sayısını
- Net tohum ağırlığının toplam ağırlığa oranını
- Bitki pasaportuna tâbi olan türlerde söz konusu etiketlerde bitki pasaportunda bulunması gerekli zorunlu bilgileri
içerir.
Denetim
- Yönetmelik çerçevesinde tohumluk olarak üretilen ve pazarlanan tohumlukların yönetmeliğe uygun olup olmadığı Tohumluk Kontrolörleri tarafından denetlenir.
- Yönetmelik’in ihlali 3.000 ila 25.000 TL arası idari para cezası ile cezalandırabilir.
Yönetmelik’in tam metnine bu linkten ulaşabilirsiniz.
