125 numaralı “Olağanüstü Hal Kapsamında Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Alanına İlişkin Alınan Tedbirlere Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi” (“125 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”) 22 Şubat 2023 tarihli ve 32112 sayılı Resmî Gazete yayımlandı ve yayımı tarihi itibariyle yürürlüğe girdi. Bu Kararname ile 06.02.2023 tarihli depremden etkilenen ve olağanüstü hâl ilan edilen illerde çalışma ve sosyal güvenlik alanında alınan tedbirler belirlendi.
6785 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 06.02.2023 tarihinde yaşanan deprem nedeniyle Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illerinde üç (3) ay süre ile “olağanüstü hâl” ilan edilmesine karar verilmişti. Bu kapsamda, 22.02.2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 125 numaralı Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile işçi ve işverene destek sağlamak amacı ile çalışma ve sosyal güvenlik alanına ilişkin tedbirler alınmıştır. Bu tedbirlerden yalnızca 6785 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile olağanüstü hâl ilan edilen iller yararlanacaktır.
125 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde öne çıkan önlemler aşağıdaki gibidir:
- Kısa Çalışma Ödeneği:
Olağanüstü hâl süresince, işverenlerin, depremlerin etkilerinden kaynaklı bölgesel kriz gerekçesiyle Türkiye İş Kurumu’na (“İŞKUR”) yaptıkları kısa çalışma başvuruları için başvuru doğrultusunda kısa çalışma ödeneği verilecektir. Bu noktada, işverenlerin işyerlerinin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenecek il veya ilçelerde bulunduğunu ve/veya deprem sebebiyle yıkık, acil yıkılacak, ağır veya orta hasarlı olduğunu belgelendirmeleri gerekmektedir. Kısa çalışma ödeneğinden faydalanılabilmesi için uygunluk tespitinin tamamlanması ise beklenmemektedir. Ancak işverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile işverenden tahsil edilecektir.
- İstihdamın Korunması:
Olağanüstü hâl ilan edilen illerde, her türlü iş veya hizmet sözleşmesi, 22.02.2023 tarihinden itibaren olağanüstü hâl süresince, aşağıda sayılan haller dışında işveren tarafından feshedilemez:
- 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde ve diğer kanunlarda yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler,
- Belirli süreli iş veya hizmet sözleşmelerinde sürenin sona ermesi,
- İşyerinin herhangi bir sebeple kapanması ve faaliyetinin sona ermesi,
- İlgili mevzuatına göre yapılan her türlü hizmet alımları ile yapım işlerinde işin sona ermesi.
Yukarıda sayılan kurallara aykırı olarak iş sözleşmesini fesheden işveren veya işveren vekiline, sözleşmesi feshedilen her işçi için aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
- Nakdi Ücret Desteği:
Olağanüstü hâl ilan edilen illerde, 06.02.2023 tarihi itibariyle iş sözleşmesi bulunan işçilere, aşağıda sayılan şartları taşımaları halinde İşsizlik Sigortası Fonu’ndan (“Fon”) günlük 133,44 Türk Lirası nakdi ücret desteği verilecektir:
- İşvereni tarafından yapılan kısa çalışma başvurusuna istinaden yeni bir hak sahipliği oluşmayanlar,
- 02.2023 tarihi ve sonrasında depremlerin etkisinden kaynaklı işyerinin kapanması veya kapatılması sebebiyle iş sözleşmesi feshedilen ve yeni bir işsizlik ödeneği hak sahipliği oluşmayanlar,
- Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve varsa daha önce başlatılabilecek durumda olan hak sahipliklerinden kalan süreler tamamlandıktan sonra,
Nakdi ücret desteği, kısa çalışma uygulanan dönemde veya işsiz kalınan süre kadar, her halükarda olağanüstü hâl süresini geçmemek üzere ödenir
Yapılan ödemelerden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılmayacaktır.
Nakdi ücret desteğinden yararlananlardan, ilgili kanuna göre genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına girmeyenler, aynı kanunun ilgili maddesi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılacak ve genel sağlık sigortasına ilişkin primleri bu Fon’dan karşılanacaktır.
İşverenin gerçeğe aykırı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile işverenden tahsil edilecektir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, nakdi ücret desteğine ilişkin ödeme usul ve esaslarını belirlemeye ve uygulamada ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye yetkili kurum olarak belirlenmiştir.
- Süreler:
Aşağıda sıralanan süreler, olağanüstü hâl ilan edilen illerde 06.02.2023 (bu tarih dâhil) tarihinden itibaren, olağanüstü hâl süresince uzatılmıştır:
- 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu kapsamındaki yetki tespitlerinin verilmesi,
- Toplu iş sözleşmelerinin yapılması,
- Toplu iş uyuşmazlıklarının çözümü,
- Grev ve lokavta ilişkin süreler.
Ayrıca, 4857 sayılı İş Kanunu’nda ücret kesme cezası için belirlenen bir (1) aylık süre de olağanüstü hâl ilan edilen illerdeki işyerleri bakımından olağanüstü hâl süresince uzatılmıştır.
- Sosyal Güvenlik:
Olağanüstü hâl süresince Sosyal Güvenlik Kurumu (“Kurum”), Kurum bütçesinden finansmanı sağlanacak sağlık hizmetleri ile ilgili tedbirleri almaya ve usul ve esasları belirlemeye yetkili kurum olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda yapılacak harcamalar Kurum bütçesinden karşılanacaktır.
Olağanüstü hâl ilan edilen illerde bulunan ve/veya buralarda hizmet sunan sağlık hizmeti sunucularının avans ödemeleri, 06.02.2023 ve sonrasını kapsaması durumunda, olağanüstü hâl süresince 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun ön ödemeye ilişkin 35. maddesinden muaf tutulacaktır.
Olağanüstü hâl ilan edilen illerde bulunan ve/veya buralarda hizmet sunan sağlık hizmeti sunucuları tarafından Kurum’a sunulması gereken ancak depremlerin etkilerine bağlı olarak temin edilemeyen sağlık giderlerinin ödemesine esas fatura, belge ve ekleri fatura denetiminde aranmayabilecektir.ü
Olağanüstü hâl ilan edilen illerde bulunan ve/veya buralarda hizmet sunan sağlık hizmet sunucularının fazla ve yersiz ödeme ile sözleşmeden kaynaklanan cezai şart borçları Kurum tarafından olağanüstü hâl süresince ertelenebilecektir.
125 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi yayım tarihi olan 22.02.2023’te yürürlüğe girmiştir.
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile ilgili detaylara bu link aracılığıyla ulaşabilirsiniz.
