Anayasa Mahkemesi, özel mülkiyette bulunan arsa vasfını haiz taşınmazın üzerinden kamulaştırma yapılmaksızın enerji nakil hattı geçirilmesinin, taşınmaz sahibinin mülkiyet hakkını ihlal ettiğine karar verdi.
Söz konusu taşınmazın maliki, idarenin enerji nakil hattı geçirmesiyle taşınmaz üzerinde inşaat yapamadığını öne sürmüş ve aşağıdaki taleplerle tazminat davası açmıştır:
- taşınmazın enerji nakil hattı altında kalan kısmının tam bedeli,
- taşınmazın değerinde meydana gelen azalma bedeli.
Yerel mahkeme ise idare lehine irtifak hakkı tesis edilmesine, bunun tapuya tesciline ve idare tarafından başvurucuya tazminat ödenmesine karar vermiştir.
Anayasa Mahkemesi, ilgili kararında aşağıdaki gerekçelere dayanarak başvurucunun mülkiyet hakkına usule ve kanuna aykırı şekilde müdahalede bulunulduğuna hükmetmiştir:
- Anayasa’nın 35. Maddesinde düzenlenen mülkiyet hakkı sınırsız bir hak olarak düzenlenmemiştir. Bu hakkın kamu yararı amacıyla ve ancak kanunla sınırlandırılabileceği öngörülmüştür.
- Söz konusu mülkiyet hakkı, taşınmazın altını ve üstünü de kapsamaktadır. Taşınmazın üstünden enerji nakil hattı geçirilmesi mülkiyet hakkına müdahale teşkil etmektedir.
- Taşınmaza somut olaydaki gibi el atılması, mülkten kısmen yoksun bırakma sonucuna yol açmaktadır.
- Anayasa’nın 13. Maddesinde düzenlenen temel hak ve özgürlükler ancak kanun ile kamu yararı için gerekli olan hallerde ve ölçülülük ilkesine uygun olarak sınırlandırılabilir.
- Anayasa’nın 46. Maddesi uyarınca, kamulaştırma yapılabilmesi için;
- kamu yararı bulunmalı,
- kamulaştırma kararı kanunda öngörülen usul ve
kurallara uygun olarak yapılmalı,
- kamulaştırılacak taşınmazın gerçek bedeli, malikine peşin ve nakden ödenmelidir.
- Somut olayda, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nda (“Kanun”) belirtilen usul takip edilmemiş ve peşin ödeme şartı yerine getirilmemiş olduğundan kamulaştırmasız el atma uygulaması meydana gelmiştir. Kamulaştırmasız el atma, Anayasa’ya ve Kanun’a aykırılık teşkil etmekte ve mülkiyet hakkının korunması bakımından öngörülemez bir duruma ve keyfiyete neden olmaktadır.
Öte yandan, Anayasa Mahkemesi, taşınmazın üstünden enerji nakil hattı geçirilen kısmının tamamen kullanılamaz olduğu iddialarını yerinde görmemiş, tapuda başvurucu adına kayıtlı olmaya devam etmesi nedeni ile irtifak bedelinin maddi tazminat olarak ödenmesini makul bulmuştur.
Ancak yalnızca kamulaştırma bedelinden ibaret maddi tazminata hükmedilmesinin ve manevi tazminat gibi başkaca bir yaptırım uygulanmamasının, idarelerin kamulaştırmasız el atma yöntemine başvurmasına yol açacak yapısal bir sorun teşkil ettiği hususunda görüş bildirmiştir.
Anayasa Mahkemesi’nin 18 Aralık 2018 tarih ve 30629 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, 25 Ekim 2018 tarih ve 2015/12554 başvuru sayılı kararının tam metnine bu linkten ulaşabilirsiniz.
