Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına Alınması Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 32665 sayılı Resmî Gazete’de 17 Eylül 2024 tarihinde yürürlükteki yönetmeliği (“Önceki Yönetmelik”) mülga ederek yürürlüğe girdi.
Yapılan en temel değişikliklerden biri başvuru süreçlerinin elektronik ortamda yapılmasına imkân tanınması olup; 2021 yılında başvuru süreçlerinin elektronik ortama taşınması yönünde önceki yönetmelikte yapılan güncellemeler bir adım ileriye taşınmış, ulusal ve uluslararası bazda sektörde ortaya çıkan gelişmeler ve uygulamaların doğurduğu ihtiyaçlar doğrultusunda değişiklik ve yeni düzenlemelere gidilmiştir. Özellikle başvuruların detayları düzenlenmiş; birçok durum netliğe kavuşturulmuştur:
- Başvurulardaki belge eksikliklerinin tescil komitesi tarafından telafi edilebilir bulunması durumunda, başvuru sahibi eksiklikleri tamamladıktan sonra tekrar başvuru yapılabileceği açıkça düzenlenmiştir. Ancak eksiliğin telafi edilemez olması halinde tekrar üretim izni başvurusunda bulunulamayacağı belirtilmiştir.
- Önceki yönetmeliğin aksine artık serbest çeşitler için yapılan başvurularda çeşidin ıslahçısından yetki belgesi talep edileceği, yetki belgesinin temin edilememesi halinde ise çeşidin ıslahçısı veya çeşidin devamlılığından sorumlu temsilcisinden alınan materyal tedarik belgesi ile başvuru yapılacağı düzenlenmiştir.
- Serbest çeşitlerin resmî kurum tarafından düzenlenmiş çeşit özellik belgesi olmaması durumunda başvuru sırasında ıslahçı veya çeşidin devamlılığından sorumlu temsilci tarafından teknik soru anketi doldurulacaktır.
- Tescil başvurusu dosyasında saptanan eksikliklerde, eksikliğin giderilmesi için Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez (“TTSM”) Müdürlüğü tarafından verilen süre başvuru dosyasının ulaştığı tarihten itibaren on iş günü olarak değiştirilmiştir. Meyve ve asma türlerinde ise eksiklikler başvuru döneminin bitiminden sonra on iş günü içerisinde giderilmelidir.
- Ülkemizde FYD (“Farklılık, Yeknesaklık, Durulmuşluk”) testleri yapılarak kayıt alına alınan türlere ait çeşitler, yurt dışında FYD testleri UPOV (“Uluslararası Yeni Bitki Çeşitlerinin Korunması Birliği”) kurallarına uygun olarak yapılan, UPOV üyesi bir ülkede tescil edilmiş ise ülkemizde doğrulama amacıyla FYD testlerine tabi tutulacaktır. FYD testlerinin süresi, tarla ve sebze türlerinde bir vejetasyon süresi, meyve ve asma türlerinde ise gözlemler tamamlana kadardır. Çevresel veya iklimsel olumsuzluklar olması durumunda denemeler bir vejetasyon süresi olarak uzatılır.
- Mısır ve ayçiçeği ebeveyn hatları FYD testleri UPOV kurallarına uygun olarak yapılan, UPOV üyesi bir ülkede tescil edilmiş başvurular FYD testlerine alınmadan Tarla Bitkileri Tescil Komitesi tarafından değerlendirilerek kayıt altına alınacaktır.
- Yine uluslararası ikili anlaşmalar kapsamında yalnızca FYD testleri yapılarak kayıt altına alınan türlerde tescil başvurusu yapılması durumunda; yurtdışında FYD testleri UPOV kurallarına uygun olarak yapılan ve UPOV üyesi bir ülkede tescil edilmiş çeşitler tescil edildiği ülkenin yetkili kuruluşundan çeşit özellik belgesi temin edilerek TTSM’ye başvurulması halinde ilgili tescil komitesi tarafından değerlendirilerek kayıt altına alınacaktır. Çeşit özellik belgesinin aslı başvuru sahibi tarafından temin edilebileceği gibi, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın (“Bakanlık”) ilgili biriminin resmi e-posta adresine gönderilen suret de asıl kabul edilecektir. Bakanlık ilgili birimleri aracılığıyla da yurtdışı eşdeğer otoritelerden ilgili koşulların başvuru sahibince yerine getirilmesi halinde belge talebinde bulunulması mümkündür.
- Başvuru dosyasındaki bilgi ve belgelerin doğruluğundan başvuru sahibinin sorumlu olduğu da açıkça düzenlenmiştir.
- Başvurular tescil denemeleri sırasında ihtiyaç duyulan tohumluk materyalleri ve gerekli olduğu hallerde lokasyonlar başvuru sahibi tarafından sağlanacağı hususu ve çeşitli türlere ilişkin olarak gerekli olan ek koşullar düzenlenmiştir.
- Başvuru sahiplerinden standart numune ile tescil deneme numunelerinin aynı olduğunu ilişkin taahhüt alınacaktır.
- Özellikle tohumluk materyalin çevre, insan ve hayvan sağlığına karşı bir risk oluşturacak durumu olup olmadığını hususunu bildirmek üzere başvuru sahibi ayrıca sorumlu tutulmuştur. Başvuru sahibi tescil başvurusu yaptığında tohumluk materyalin genetiği değiştirilmiş organizma olmadığını, çeşidin özelliklerini etkileyebilecek herhangi bir uygulama yapmadığını taahhüt eder. Çeşit adayının tescil edil aşamasında ya da tescil edildikten sonra genetiği değiştirilmiş organizma olduğu belirlendiği takdirde tüm sorumluğu üstlendiğini başvuru aşamasında kabul ve etmekle yükümlüdür.
Yönetmelik’te çeşit listelerinin isimlerinde de değişikliğe gidilmiş; Milli Çeşit Listesi Tarla Bitkileri Çeşit Listesi olarak, Standart Tohumluk Çeşit Listesi ise Sebze Çeşit Listesi olarak güncellenmiştir. Ayrıca çeşitlerin kayıt altına alınması hususunda komitelerin yapısı, toplantı ve karar nisapları ile tarihlerinde de bazı değişikliklere gidilmiştir. Tohumculuk konusunda faaliyet gösteren herhangi bir özel sektör kuruluşu ile ticari ilişkisi bulunan ve/veya danışmanlık yapan kişilerin Tarla Bitkileri Tescil Komitesi ile Sebze Tescil Komitesi üye olamayacağı düzenlenmiştir. Yine Meyve ve asma türleri konusunda faaliyet gösteren herhangi bir özel sektör kuruluşu ile ticari ilişkisi bulunan ve/veya danışmanlık yapan kişilerin de Meyve ve Asma Tescil Komitesinin üyesi olamayacağı düzenlenmiştir.
Önemli bir diğer yenilik ise, komitelerde görüşülüp eksiklikleri nedeniyle tescili veya üretim izni reddedilen çeşit sahibinin, aynı oturumda karara itiraz ettiği takdirde itirazın dikkate alınacak olmasıdır.
Ayrıca Özel Sektör Tarımsal Araştırma Kuruluşlarına ilişkin de birtakım değişiklikler yapılmış; ıslahçı personelden en az biri ile yapılmış en az bir yıllık iş sözleşmesi ile istihdam edilen ziraat mühendislerinin SGK kayıtlarına ilişkin sigortalı hizmet listesi veya sigortalı işe giriş bildirgesi isteneceğine ilişkin hususlar eklenmiştir. Özel Sektör Tarımsal Araştırma Kuruluşları İnceleme Komisyonu’nun yapısı da yeniden belirlenmiştir.
Çeşit kayıt devrine ilişkin de düzenlemeler getirilmiştir. Çeşidi ıslah eden kişi veya kuruluşların kayıt altına aldırdıkları çeşitleri yetki süresi bittikten sonra yeni bir yetki belgesi ile başka bir kişi veya kuruluşa devredebileceği, ya da önceki yetki belgesini feshederek kendi adına kayıt yaptırabileceği düzenlenmiştir. Ancak yurt dışındaki kişi veya kuruluşlar kendi adına çeşit kaydı yapamayacağı da açıkça belirtilmiştir. Serbest çeşitler için ise başvuru sahibi tarafından çeşit devir işlemi yapılacağı düzenlenmiştir.
Yönetmelik’in geçici maddeleri ile geçiş dönemi şu şekilde düzenlenmiştir:
- 17 Eylül 2024’ten önce yapılan başvurular yürürlükten kaldırılan önceki Yönetmeliğe uygun olarak yürütülecektir.
- Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce üretim izni izin alan çeşitlerin izin süresi tescil denemeleri tamamlanıncaya kadar devam edecektir.
- Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce tescil edilmiş Özel Sektör Tarımsal Araştırma Kuruluşları getirilen yeni şartları 17 Eylül 2025 tarihine kadar sağlamak zorundadır. Bir yıl içerisinde bu şartları karşılamayan kuruluşlar için denetim kuralları uygulanacaktır.
Yönetmeliğin tam metnine bu bağlantıdan ulaşılabilir.
