28 Aralık 2022 tarihli ve 32057 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasası Kanunu düzenlemeleriyle temelleri atılan toplayıcılık faaliyetine ilişkin beklenen yönetmelik, Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Yönetmelik, toplayıcılık faaliyetinin esaslarını ve lisanssız üretim tesislerinin durumuna ilişkin önemli düzenlemeleri kapsamaktadır.

Elektrik Piyasasında Toplayıcılık Faaliyeti Yönetmeliği (“Toplayıcılık Yönetmeliği”), 17 Aralık 2024 tarihli ve 32755 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Toplayıcılık Yönetmeliği, elektrik piyasasında önemli değişiklikler getirmiş ve mevcut mevzuatta kapsamlı düzenlemelere yol açmıştır.

Toplayıcılık Yönetmeliği’nin getirdiği düzenlemeler ile elektrik piyasası mevzuatında yapılan değişikliklerin temel noktaları aşağıda özetlenmektedir.

Toplayıcılık Faaliyeti

Toplayıcılık, iletim veya dağıtım şebekesine bağlı bir veya birden fazla kullanıcının -şebeke kullanıcıları- üretim ve/veya tüketimlerinin birleştirilerek işletilmesi kapsamında gerçekleştirilen piyasa faaliyetidir. Bu faaliyet kapsamında, toplayıcı elinde işletmekle yükümlü olacağı bir portföy toplamakta ve böylelikle gerek optimum ticari koşulların oluşturulması gerekse sistem dengesinin sağlanması konularında elektrik piyasasına hizmet vermektedir.

Bu çerçevede toplayıcılar ile üretim lisansı sahibi tüzel kişiler, serbest tüketiciler, müstakil depolama tesisi sahibi tüzel kişiler ve Lisanssız Üretim Yönetmeliği kapsamında faaliyet gösteren gerçek veya tüzel kişiler arasında -Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (“EPDK”) onayına tabi- toplayıcılık hizmeti anlaşması akdedilmektedir.

Lisans Yönetmeliği’ne eklenen 34/A maddesi uyarınca toplayıcının sahip olduğu haklar şunlardır:

  • Portföyündeki şebeke kullanıcılarının üretim ve tüketim programlarını düzenleme yetkisi.
  • Portföydeki şebeke kullanıcılarının üretim ve tüketim tesisleri ile serbest tüketicilere yönelik elektrik enerjisi ve kapasite ticareti yapabilme hakkı.
  • Portföydeki kullanıcıların elektrik enerjisi ve kapasitesine ilişkin piyasa işlemlerini yürütme ve yan hizmet tedarik süreçlerine katılma hakkı.
  • Portföy dengesini sağlamak amacıyla müstakil elektrik depolama tesislerini kurma ve işletme yetkisi.

Toplayıcılık Faaliyetinde Yürütebilecek Kişiler

Toplayıcılık faaliyeti, toplayıcı lisansı sahibi kişiler veyahut da mevcut lisansına toplayıcılık faaliyetine ilişkin yetki eklenmek kaydıyla tedarik lisansı sahibi tüzel kişiler tarafından yürütülebilir.

Faaliyet Esasları

Toplayıcılar, şebeke kullanıcılarıyla akdedecekleri toplayıcılık hizmeti anlaşmaları çerçevesinde organize toptan elektrik piyasası ve yan hizmetlerde faaliyet gösterebilirler. Bu faaliyetler kapsamında, portföylerindeki üretim ve tüketim tesislerinin yanı sıra elektrik depolama tesislerini de yönetebilir, anlık üretim ve tüketim verilerini izleyebilir ve analizler yapabilirler.

Portföydeki serbest tüketicilere elektrik enerjisi tedarik etmek, tüketim tesislerini portföyüne ekledikleri durumlarda toplayıcı tarafından yerine getirilmelidir. Ancak talep tarafı katılım hizmeti sunan toplayıcılar, portföylerindeki tüketim tesislerinin mevcut tedarik anlaşmalarını sürdürebilirler.

Toplayıcılar, portföylerindeki şebeke kullanıcılarının piyasa işlemlerine ilişkin teminat, dengesizlik gibi tüm mevzuat kapsamındaki yükümlülüklerini üstlenmekle sorumludur. Bununla birlikte, toptan satış faaliyetlerinde bulunamazlar; ancak portföy dengesini sağlamak amacıyla yapılan alış ve satış işlemleri bu kapsam dışında değerlendirilir. Tedarik lisansı sahibi tüzel kişilerin, portföylerindeki kullanıcılarla toplayıcılık hizmeti anlaşması yapmaları yasaklanmıştır.

Toplayıcılar, dağıtım veya iletim şebekesine bağlı tüketim tesislerini portföylerine dahil ederek talep tarafı katılım hizmeti sunabilirler. Bu kapsamda, portföylerindeki tüketim tesislerinin enerji tedarik faaliyetini üstlenmek istememeleri durumunda bu durumu piyasa işletmecisine bildirirler.

Tüketim tesisleri, dengeleme birimi veya yan hizmet birimi olarak tanımlanabilir. Enerji tedariki toplayıcı tarafından sağlanmayan tüketim tesisleri, dengeleme birimi olarak kaydedilemez ve dengeleme güç piyasasına katılamazlar.

Lisanslı Elektrik Üretim Tesislerinin Toplayıcılık Faaliyetine Katılımı

Toplayıcılar, lisanslı ve işletmedeki elektrik üretim tesisleri ile depolama tesislerini portföylerine dahil edebilirler. Ancak, portföye alınacak elektrik üretim tesislerinin elektriksel kurulu gücünün 100 MW’ın altında olması gerekmektedir. Portföydeki üretim tesisleri, ilgili mevzuatın şartlarını sağlamaları durumunda dengeleme birimi veya yan hizmet birimi olarak değerlendirilebilir.

Aynı dengeleme bölgesinde yer alan ve dengeleme birimi olmayan 100 MW ve altındaki elektrik üretim tesisleri de mevzuat şartlarını karşılamaları halinde dengeleme birimi veya yan hizmet birimi olarak kabul edilebilir.

Lisanssız Elektrik Üretim Tesislerinin Toplayıcılık Faaliyetine Katılımı

2023 yılı itibarıyla yenilenebilir enerji kapasitesinin %22’sini lisanssız elektrik santralleri oluşturmuştur. Bu gelişme, lisanssız elektrik santrallerinin elektrik piyasasında daha aktif bir şekilde değerlendirilmesinin önemini artırmıştır.

Toplayıcılar, on yıllık alım garantisini doldurmuş lisanssız elektrik üretim tesislerini, ihtiyaç fazlası enerjiyi yönetmek amacıyla portföylerine dahil edebilirler. Bu tesisler için kurulu güç limiti uygulanmamakla birlikte, alt ve/veya üst limit belirlenmesi için EPDK’ya yetki verilmiştir.

Portföyde yer alan lisanssız üretim tesisleri, aynı dengeleme bölgesinde bulunmaları ve mevzuatta belirtilen şartları sağlamaları durumunda dengeleme birimi veya yan hizmet birimi olarak değerlendirilebilir.

Portföy Limitleri

Toplayıcı portföyünde yer alan lisanslı ve lisanssız elektrik üretim tesislerinin işletmedeki toplam kurulu gücü 2000 MW’ı aşamazken, lisanssız tesisler için üst sınır -toplam kurulu güç içinde- 500 MW ile sınırlıdır. Bu sınırların herhangi bir fatura döneminde aşılması durumunda, takip eden dönemden itibaren toplayıcı, portföyden üretim tesisi çıkarmak suretiyle sınırlara uyum sağlamakla yükümlüdür. Bu işlemin yapılmaması durumunda piyasa işletmecisi veya ilgili şebeke işletmecisi, aşımı gidermek için çıkarma işlemini, portföye en son dahil olan tesisten başlanmak üzere, resen gerçekleştirir.

Tüketim tesisleri için herhangi bir tüketim veya sözleşme gücü sınırı uygulanmaz. Benzer şekilde, müstakil elektrik depolama tesisleri için de işletmedeki toplam elektriksel kurulu güç sınırı bulunmamaktadır. EPDK’ya bu tesislerin toplam sözleşme gücü için bir sınır belirleme yetkisi verilmiştir.

Toplayıcılık Faaliyetine İlişkin Diğer Düzenlemeler

  • Toplayıcılık faaliyeti gösteren tüzel kişilerin de yenilenebilir enerji kaynak garanti sistemine (YEK-G) katılımı sağlanmıştır.
  • Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim faaliyeti gösteren üretim lisansı sahibi tüzel kişilerin Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması’ndan (YEKDEM) bizzat veya toplayıcı aracılığıyla faydalanabileceği düzenlenmiştir. Bu durumda toplayıcı, YEKDEM katılımcısı sıfatını da haiz olacaktır.
  • Lisanssız elektrik üretim tesislerinin işletmeye girdiği tarihten itibaren on yıllık sürenin bitimi üzerine toplayıcı aracılığıyla YEKDEM’den yararlanabilmesi imkanı tanınmıştır. Bu durumda uygulanmakta olan fiyat ve mahsuplaşmaya ilişkin işlemler aynı şekilde toplayıcı aracılığıyla faydalanma halinde de uygulanacaktır.

Toplayıcılık Yönetmeliği 1 Ocak 2025 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.

Toplayıcılık Yönetmeliği’nin tam metnine bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

17.12.2024 tarihinde yayımlanan Resmi Gazete ile Elektrik piyasası mevzuatında yapılan diğer değişiklikler ile ilgili makalemize ise bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Paylaş:

Linkedin'de paylaş Twitter'da paylaş Facebook'ta Paylaş E-postada paylaş Pay