Türkiye’de yerleşik kişilerin, kendi aralarında akdedecekleri sözleşmelerde yer alan ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi konusundaki sınırlamalara dair 13 Eylül 2018 tarihinde yürürlüğe giren Türk Parasının Kıymetinin Korunması Hakkında 32 Sayılı Karar’a eklenen Madde 4(g)’nin uygulamasına ilişkin detaylar ve kuralın istisnaları yayımlandı.
Yasak Kapsamındaki Sözleşmeler
Türkiye’de yerleşik kişiler; kendi aralarında akdedecekleri aşağıdaki sözleşmeler bakımından sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar:
- Konusu serbest bölgeler dahil yurt içinde yer alan gayrimenkuller olan, konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul satış sözleşmeleri;
- Konusu serbest bölgeler dahil yurt içinde yer alan gayrimenkuller olan, konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul kiralama sözleşmeleri;
- İş sözleşmeleri (yurt dışında ifa edilecek olan sözleşmeler hariç olmak üzere);
- Aşağıda belirtilenler dışında kalan danışmanlık, aracılık ve taşımacılık dâhil hizmet sözleşmeleri:
- Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet sözleşmeleri;
- İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,
- Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,
- Türkiye’de yerleşik kişilerin, kendi aralarında akdedecekleri, Türkiye’de başlayıp yurt dışında sonlanan ve yurt dışında başlayıp Türkiye’de sonlanan elektronik haberleşme ile ilgili hizmet sözleşmeleri.
- Eser sözleşmeleri (16/12/1999 tarihli ve 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda tanımlanan gemilerin inşası, tamiri ve bakımı hariç);
- Taşıt ve iş makinelerinin satışı veya kiralamasına ilişkin sözleşmeler. 13 Eylül 2018 tarihinden önce yapılan sözleşmeler bakımından sözleşme bedelinin Türk Lirası’na çevrilmesi konusunda uyarlama zorunluluğu getirilmemiştir.
İstisna Hükümleri
Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri aşağıda belirtilen sözleşmelerde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür:
- Menkul satış sözleşmeleri (iş makineleri ve taşıt satış sözleşmeleri hariç olmak üzere)
- Menkul kiralama sözleşmeleri (iş makineleri taşıt kiralama sözleşmeleri hariç olmak üzere)
- Bilişim teknolojileri kapsamında yurt dışında üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri ile donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmeleri
- Aşağıda sayılan kapsamda yapılan finansal kiralama sözleşmeleri:
- 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda tanımlanan gemilere ilişkin finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri; ve
- Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 17 ve 17/A maddeleri kapsamında yapılacak finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri
- Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin taraf olduğu iş sözleşmeleri
- Kamu kurum ve kuruluşları ile Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu sözleşmeler (gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama dışında)
- Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası andlaşmaların ifası kapsamında olmak kaydıyla; yüklenicilerin üçüncü taraflarla akdedeceği sözleşmeler (gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri dışında)
- Hazine ve Maliye Bakanlığının 28/3/2002 tarihli ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirdiği işlemlerle ilgili olarak bankaların taraf olduğu sözleşmeler
- Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar hükümleri saklı kalmak kaydıyla, sermaye piyasası araçlarının (yabancı sermaye piyasası araçları ve depo sertifikaları ile yabancı yatırım fonu payları da dahil olmak üzere) döviz cinsinden oluşturulması, ihracı, alım satımı ve yapılan işlemlere ilişkin yükümlülükler
- Aşağıda sayılanların tarafı olduğu iş ve hizmet sözleşmeleri:
- Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan şube, temsilcilik, ofis, irtibat büroları
- Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler
- Serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmeleri
- Aşağıda sayılanların akdettiği (gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri haricindeki) tüm sözleşmeler:
- Türkiye’de yerleşik yolcu, yük veya posta taşıma faaliyetinde bulunan ticari havayolu işletmeleri;
- Hava taşıma araçlarına, motorlarına ve bunların aksam ve parçalarına yönelik teknik bakım hizmeti veren şirketler;
- Sivil havacılık mevzuatı kapsamında havalimanlarında yer hizmetleri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan veya yetkilendirilen kamu ya da özel hukuk tüzel kişiliği statüsündeki kuruluşlar ile söz konusu kuruluşların kurdukları işletme ve şirketler ile doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinde en az %50 hisse oranına sahip olduğu ortaklıklar
İstisna ve Kuralların Uygulanmasına Dair Bazı Hususlar
- Sözleşme bedelinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması yasak olan sözleşmeler kapsamında düzenlenecek kıymetli evraklarda yer alan bedellerin de döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi mümkün değildir.
- Uluslararası piyasalarda fiyatı döviz cinsinden belirlenen kıymetli madenlere ve/veya emtiaya endekslenen ve/veya dolaylı olarak dövize endekslenen sözleşmeler, kuralların uygulaması bakımından “dövize endeksli sözleşme” olarak değerlendirilir.
- Aşağıdaki kişiler kuralların uygulaması bakımından Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirilir:
- Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar,
- Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler
- Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında doğrudan ya da dolaylı olarak sahipliklerinde bulunan şirketler
Kurallar Uyarınca Sözleşme Bedelinin Türk Lirası Cinsinden Belirlenmesi
- Döviz cinsinden ödeme yükümlülüğü kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde yer alan bedellerin, Türk parası olarak taraflarca 13 Ekim 2018 tarihine kadar yeniden belirlenmesi zorunludur.
- Taraflarca yeniden belirlemede mutabakata varılamazsa; akdedilen sözleşmelerde döviz veya dövize endeksli olarak yer alan bedeller aşağıdaki şekilde yeniden belirlenir:
- Söz konusu bedellerin 2/1/2018 tarihinde belirlenen gösterge niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru kullanılarak hesaplanan Türk parası cinsinden karşılığı bulunur;
- Bulunan Türk Lirası bedel, 2/1/2018 tarihinden bedellerin yeniden belirlendiği tarihe kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılır.
- Dövizle sözleşme yasağına dair düzenlemenin yürürlüğe girdiği 13 Eylül 2018 tarihinden önce akdedilen konut ve çatılı iş yeri kira sözleşmeleri bakımından:
- Sözleşmelerde yer alan döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedeller, yukarıdaki metot uyarınca belirleme tarihinden itibaren iki yıllık süre için Türk parası olarak belirlenir.
- Taraflarca mutabakata varılamamışsa; ilk belirlemenin yapıldığı kira döneminin sonunda, Türk parası olarak belirlenmiş ilk kira bedeli, belirleme tarihinden belirlemenin yapıldığı kira yılının sonuna kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluyla Türk parası olarak ilk belirlemenin yapıldığı kira yılının sonundan itibaren bir yıl geçerli olmak üzere belirlenir.
- Taraflarca belirlenirken mutabakata varılamazsa, bir sonraki kira yılı Türk parası cinsinden kira bedeli ise, yine önceki kira yılında geçerli olan kira bedelinin Türkiye İstatistik Kurumunun belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluyla belirlenir ve belirlenen Türk parası cinsinden kira bedeli bu fıkrada belirtilen iki yıllık sürenin sonuna kadar geçerli olur.
- Bedelin belirlenmesine ilişkin hükümler tahsili yapılmış veya gecikmiş alacaklar için uygulanmaz.
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ 6 Ekim 2018 tarihinde 30557 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Değişikliklerin tam metnine bu linkten ulaşabilirsiniz.
